Newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar ledaeniad rhywogaethau ymledol
Rhywogaethau ymledol ar arfordiroedd M么r y Gogledd, sy'n arwain at effeithiau sylweddol, ond nad ydynt wedi cyrraedd arfordiroedd domestig eto. Mae'n bosib y byddent yn dadleoli rhywogaeth leol, y Carcinus maenas.: (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Karsten Reise)Mae ymchwil gan d卯m o arbenigwyr o Brifysgol Bangor, a'r Alfred Wegener Institute yn yr Almaen, yr Helmholtz Centre for Polar and Marine Research (AWI) a Zoological Institute and Museum Prifysgol Greifswald wedi datgelu sut gall newid yn yr hinsawdd gynorthwyo i ledaenu rhywogaethau ymledol.
Mae , sydd newydd gael eu rhyddhau yn y cyfnodolyn 鈥淓cography鈥, yn dangos cryn botensial i'r cranc glas Asiaidd ledu ymhellach i'r gogledd, ar hyd arfordiroedd gogledd Lloegr a Norwy.
Yn 么l Dr Luis Gim茅nez o Ysgol Gwyddorau'r Eigion ym Mhrifysgol Bangor:
鈥淢ae ein hastudiaeth yn cadarnhau, o ran rhagweld lledaeniad anifeiliaid morol sy鈥檔 gysylltiedig 芒鈥檙 hinsawdd, bod rhaid i ni ganolbwyntio鈥檔 arbennig ar gyfnod cynnar eu datblygiad, gan fod y cyfnod hwn yn hanfodol i sefydlu cynefinoedd newydd a sefydlu poblogaethau parhaol newydd.鈥
Mae cramenogion yn goruchafu ar weoedd bwyd llawer o gynefinoedd arfordirol yn ein cefnforoedd. Yn ogystal, mae llawer o rywogaethau crancod wedi lledu ymhell y tu hwnt i'w cartrefi naturiol ar fwrdd llongau rhyngwladol.
Yn aml gwelir bod rhywogaethau ymledol yn gallu ymdopi 芒 newidiadau yn eu hamgylchedd megis amrywiadau mewn tymheredd a halwynedd, ac felly maent yn gallu addasu i effeithiau newid yn yr hinsawdd yn y cefnforoedd.
Gan ddefnyddio crancod glas Asiaidd fel rhywogaeth enghreifftiol, canolbwyntiodd yr ymchwilwyr ar y camau datblygu cynnar ac archwilio eu larfa, sy'n tyfu wrth iddynt arnofio yn y golofn dd诺r. Mae larfa llawer o organebau morol yn fwy sensitif i amrywiadau amgylcheddol na'r oedolion, ac felly maent yn aml yn achosi 'tagfa' wrth sefydlu poblogaethau newydd.
Oedolyn Hemigrapsus sanguineus. : (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Uwe Nettelmann)Datblygodd y t卯m hefyd fodelau i ragweld pa mor gyflym y gallai'r cranc glas Asiaidd ledu tua'r gogledd, gan ystyried effeithiau cynhesu'r hinsawdd. Nododd y gwaith modelu hwn botensial sylweddol i'r cranc glas Asiaidd ymledu ymhellach i'r gogledd, ar hyd arfordiroedd gogledd Lloegr a Norwy.
Gwnaethant hyn trwy fesur y gyfradd oroesi a'r amser sydd ei angen i'r larfa ddatblygu mewn gwahanol dymheredd d诺r. Yna gwnaethant nodi'r cyfnod yn ystod y tymor paru pan mae'n rhaid i dymheredd y d诺r fod yn uwch na throthwy penodol er mwyn i'r larfa allu datblygu'n grancod ifanc.
Mae'r cranc glas Asiaidd Hemigrapsus sanguineus yn enghraifft dda o un o'r rhywogaethau ymledol hyn: mewn ychydig ddegawdau mae'r rhywogaeth hon, sy'n rhywogaeth frodorol yn y M么r Tawel, wedi lledu i sawl cornel o'r byd. Erbyn y 1980au, roedd wedi cyrraedd arfordir yr Iwerydd yng Ngogledd America, ac erbyn y 1990au, roedd wedi ymsefydlu yn nyfroedd arfordirol Ewrop. Yng Ngogledd America ac yng Ngogledd Ewrop, mae'r rhywogaeth hon yn ymledu ymhellach i'r gogledd, tuag at y dyfroedd pegynol sydd wrthi'n cynhesu ar raddfa gyflym. Yn yr ecosystemau maent yn ymledu iddynt, gall nifer y crancod hyn dyfu mor fawr, mor sydyn fel bod rhywogaethau brodorol fel y cranc glas Ewropeaidd Maenas Carcinus yn cael eu heffeithio neu eu dadleoli. Ar ben hynny, maent yn rhoi pwysau ysglyfaethu sylweddol ar eu cartrefi newydd, yn aml yn lladd nifer fawr o infertebratau morol fel cregyn gleision neu grancod glas cyffredin ifanc, ac yn mynd 芒'r ffynonellau bwyd hyn 
Y cranc glas Ewropeaidd, Carcinus maenas. : (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Tina Wagner)oddi ar rywogaethau eraill yn y broses. Gall hyn arwain at newidiadau parhaol yn yr ecosystemau hyn.
Meddai'r Athro Steffen Harzsch o'r Zoological Institute and Museum ym Mhrifysgol Greifswald: 鈥淢ae'r Gr诺p Hyfforddi Ymchwil yn cynnig llwyfan ragorol inni i ymchwilio i wahanol agweddau ar newid yn yr hinsawdd, trwy waith cydweithredol rhyngddisgyblaethol sy鈥檔 mynd ymhell y tu hwnt i Greifswald.鈥
Cyhoeddiad gwreiddiol
Luis Gim茅nez, Michael Exton, Franziska Spitzner, Rebecca Meth, Ursula Ecker, Simon Jungblut, Steffen Harzsch, Reinhard Saborowski und Gabriela Torres: Exploring larval phenology as predictor for range expansion in an invasive species. Ecography 43: 1鈥12, 2020, DOI: 10.1111/ecog.04725
Penawdau'r lluniau
2091001_Hemigrapsus_sanguineus_KarstenReise.jpg : Rhywogaethau ymledol ar arfordiroedd M么r y Gogledd, sy'n arwain at effeithiau sylweddol, ond nad ydynt wedi cyrraedd arfordiroedd domestig eto. Mae'n bosib y byddent yn dadleoli rhywogaeth leol, y Carcinus maenas. (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Karsten Reise)
2011092 Hemigrapus_UNellmann_003.jpg : Odeolyn Hemigrapsus sanguineus. (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Uwe Nettelmann)
20141007_Sylter_AWIForschung_044_TWagner.jpg : Y cranc glas Ewropeaidd, Carcinus maenas. (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Tina Wagner)
20141007_Sylter_AWIForschung_047_TWagner.jpg Y cranc glas Ewropeaidd, Carcinus maenas. (Llun: Alfred-Wegener-Institut / Tina Wagner)
